Cmentarz na Gaju [I], a więc Herdainerfriedhof [I], założono w 1817 roku. Funkcjonującą do 1945 roku nekropolię przeznaczono do likwidacji w 1963 roku.
LOKALIZACJA
Cmentarz graniczący od południa z Helmutstrasse (ulica Armii Krajowej), a od zachodu z Kantstrasse (ulica Łódzka) – od 1889 roku przez teren katolickiego → Cmentarza św. Mikołaja i Bożego Ciała.
HISTORIA NEKROPOLII
Niewielki wiejski cmentarz, o powierzchni 0,41 hektara, powstał w 1817 roku. W tym samym roku został poświęcony przez pastora Damkego z kościoła Zbawiciela. Statut cmentarza zatwierdzono w 1865 roku.
Prostokątny obszar nekropolii był podzielony na cztery pola. Układ komunikacyjny opierał się na alejkach biegnących w części centralnej z północy na południe i ze wschodu na zachód, a także wzdłuż ogrodzenia cmentarza. Brama wejściowa znajdowała się od strony Helmutstrasse (ulica Armii Krajowej). W części wschodniej nekropolii znajdował się dom przedpogrzebowy z około połowy XIX wieku. Od około 1880 roku cmentarz był rzadko wykorzystywany, prawdopodobnie jedynie przez ewangelickich mieszkańców Gaju, którzy mieli na jego terenie grobowce rodzinne.
W 1889 roku na nieużytkowanej części zachodniej nekropolii utworzono katolicki → Cmentarz św. Mikołaja i Bożego Ciała. Po 1912 roku zbudowano w pobliżu domu przedpogrzebowego nieznany z przeznaczenia obiekt. Funkcjonującą do 1945 roku nekropolię przeznaczono do likwidacji w 1963 roku.
Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska