Cmentarz parafii imienia Lutra (Lutherfriedhof)
LOKALIZACJA
Nekropolia graniczyła od północnego wschodu z kanałem przepływowym Odry, od zachodu teren sięgał do drogi odchodzącej od Damaschkestrasse (ulica Monte Cassino), zwanej Weg zum Lutherkirchhof (ulica Smętna).
HISTORIA NEKROPOLII
W 1908 roku zarząd parafii imienia Lutra rozpoczął starania o pozyskanie gruntów leżących przy Schwoitscher Landstrasse – drogi do Swojczyc biegnącej na obszarze Bartoszowic (Bartheln) – na zorganizowanie nowej nekropolii. Pertraktacje na temat jej lokalizacji prowadzone z władzami miejskimi trwały kilkanaście lat. Wrocławski magistrat domagał się transakcji wiązanej. W zamian za ewentualne przekazanie na rzecz miasta terenu zamkniętego w latach 90. XIX wieku → cmentarza Zbawiciela i św. Krzysztofa, położonego przy Ofener Strasse (ulica Krakowska), jego użytkowniecy – parafie Zbawiciela i św. Marii Magdaleny – mogły nabyć prawa do wspomnianej parceli w Bartoszowicach, jaką była zainteresowana rada kościoła imienia Lutra. Propozycja władz municypalnych została przyjęta przez obie wymienione parafie przed 30 marca 1923 roku, kiedy teren pocmentarny przy Ofener Strasse (ulica Krakowska) stał się własnością firmy Zöller und Ernst GmbH. W ślad za tym w kwietniu 1926 roku przeznaczona na założenie nekropolii parcela w Bartoszowicach (o powierzchni 7,35 hektara) została przekazana parafii imienia Lutra. Parafie Zbawiciela i św. Marii Magdaleny, nie zrzekając się własności, uzyskiwały prawo do uczestniczenia w zyskach z opłat wnoszonych przez przyszłych użytkowników nowej nekropolii.
W 1928 roku nekropolia została otwarta. Projekt założenia cmentarnego wraz z kaplicą powierzono początkowo mistrzowi budowlanemu Berhauerowi. Jego wizja nie zyskała jednak akceptacji rady parafialnej, toteż prace zlecono wrocławskiemu architektowi Erichowi Grauowi. 22 listopada 1928 roku poświęcono kaplicę cmentarną. Budowlę wzniesiono na planie prostokąta i przykryto dwuspadowym dachem. Elewacja zachodnia (główna) została zaopatrzona w duże trójdzielne okno, usytuowane nad otworem wejściowym ujętym w prostokątny portal. W tym czasie zrealizowano również budynek administracyjny i dom ogrodnika. W 1932 roku cmentarz ogrodzono drewnianym płotem, złożonym z 25 łat przedzielonych słupkami. Projekt zieleni wykonali na zlecenie parafii m.in. Paul Hatt, Julius Schütze i Fritz Hanisch. Według statutu nadanego nekropolii 10 maja 1932 roku, można było wznosić groby pojedyncze i rodzinne oraz grobowce. Ozdabianie miejsc pochówków zielenią należało uzgadniać z zarządem cmentarza. Funkcję sepulkralną tego terenu kontynuuje obecnie katolicki cmentarz parafii Świętej Rodziny, na którym zachowało się kilkanaście nagrobków sprzed 1945 roku.
Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska