Cmentarz Zbawiciela [I] (Kirchhof St. Salvator)
LOKALIZACJA
Nekropolia położona na Salvatorplatz (plac Czysty).
HISTORIA NEKROPOLII
W 1541 roku rada miejska Wrocławia zakupiła w celu założenia cmentarza ogród położony poza linią murów miejskich, niedaleko bramy Świdnickiej. 23 kwietnia 1541 roku zakończono grodzenie nowo pozyskanej działki drewnianym płotem. Teren pozostawał nieużytkowany aż do momentu, gdy 23 maja 1542 roku pochowano tutaj, zgodnie z jego wolą, Georga Gerharda – proboszcza kościoła pw. Jedenastu Tysięcy Dziewic. W odróżnieniu od starszego komunalnego pola cmentarnego założonego w 1318 roku przez władze Wrocławia poza murami miejskimi → cmentarza św. Gertrudy, zwanego Alte Begrebnuss, nekropolię nazywano Newe Begrebnuss.
Cmentarz służył ewangelickim mieszkańcom wsi położonych na południe od Wrocławia, przed bramą Świdnicką (Schweidnitzer Thor). Na tym polu grzebalnym chowani byli także niezamożni przedstawiciele plebsu, skazańcy ścięci mieczem, samobójcy oraz mistrzowie sprawiedliwości. Największa liczba pochowanych pochodziła ze wsi Gajowice. Nekropolia była własnością miasta, ale także – w dużej części – parafii św. Marii Magdaleny. W 1561 roku na placu cmentarnym postawiono drewniany krzyż, który miał stanowić świadectwo intencji wzniesienia kaplicy cmentarnej. Jej budowę, finansowaną z kasy miejskiej, ukończono w 1568 roku. Budowę wieży kościelnej ukończono w 1610 roku. Przy świątyni w 1582 roku wzniesiono dzwonnicę, zniszczoną w czasie wojen śląskich. Po ich zakończeniu została odbudowana w latach 1767–1768. W czasie funkcjonowania nekropolii powiększono jej obszar dwukrotnie, w 1633 oraz w 1771 roku.
Cmentarz był czynny zapewne do końca XVIII wieku, a więc do czasu, gdy wierni zgromadzeni przy kościele Zbawiciela uzyskali już nową nekropolię na Przedmieściu Oławskim → cmentarz Zbawiciela [II]. Likwidacja terenu pocmentarnego na placu Czystym (Salvatorplatz) nastąpiła po pożarze szesnastowiecznego kościoła Zbawiciela w 1854 roku.
Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska