Cmentarze parafii Zbawiciela

Początki parafii Zbawiciela są związane z złożeniem przez radę miejską Wrocławia drugiej komunalnej nekropolii (po → cmentarzu św. Gertrudy) położonej poza murami miej­skimi. W 1541 roku zakupiono w tym celu teren w miejscu dzisiejszego placu Czystego (Sa­lvatorplatz). Były to ogród przy fosie miejskiej, dlatego też ulokowana tutaj nekropolia, jak i późniejszy kościół nosiły nazwę zielnych – Kräuter Kirche (kościół zielny). Część omawia­nego terenu wykupiła również parafia św. Marii Magdaleny i właśnie z inicjatywy jej rady pa­rafialnej wzniesiono w tym miejscu szachulcowy kościół Zbawiciela, którego budowę ukoń­czono w 1568 roku.

3 października 1574 roku wrocławska rada miejska ustanowiła doktora Ambrosiusa Moibanusa (młodszego) jako „pastora w kościele cmentarnym pod wezwaniem Zbawiciela (St. Salvator)”. Wkrótce po jego przybyciu zaczęły się odbywać w kościele regularne msze dla ludności zamieszkującej wsie położone na południe od Wrocławia. W niedługim czasie świątynia stała się za mała dla rosnącej liczby parafian. Wierni z Glinianek, Hub, Nowej Wsi i Borka zwrócili się zatem do wrocławskiej rady miejskiej o fundusze na rozbudowę kościoła. W 1609 roku rozpoczęto prace, a rok później pastor z parafii św. Marii Magdaleny Fr. Curtius poświęcił powiększoną świątynię.

W 1648 roku, w okresie narastającej kontrreformacji, kościół przeszedł w ręce katoli­ków, którzy zarządzali nim do 1708 roku. 15 lutego 1742 roku, po opanowaniu Śląska przez Prusy, świątynia została podniesiona do rangi kościoła filialnego parafii św. Marii Magdaleny. Podlegała jej wówczas ewangelicka ludność Nowej Wsi, Gajowic, Wojszyc, Opo­rowa, Grabiszyna, Muchoboru Małego, Muchoboru Wielkiego, Hub, Księża Małego, Księża Wielkiego, Tarnogaju i Dworka. Od 1757 roku sprawowała także posługi duchowe dla stacjo­nującego nieopodal Grabiszyna regimentu kirasjerów. W 1768 roku, naprawiony po znisz­czeniach wojny siedmioletniej (1756–1763), kościół Zbawiciela powtórnie poświęcono. Nie­spełna sto lat później, 12 listopada 1854 roku, świątynia doszczętnie spłonęła.

W 1865 roku erygowano samodzielną parafię Zbawiciela, powiększając obszar jej działania o Krzyki i Partynice. Należało do niej w tym czasie ponad 6 tysięcy wiernych. W końcu lat 60. XIX wieku wrocławski magistrat przydzielił parafii nowy teren w miejscu zwa­nym Polem Stawowym – Teichäcker (plac między dzisiejszymi ulicami: Borowską, Suchą i Dyrekcyjną), na którym w latach 1870–1876 wybudowano według projektu Carla Johanna Christiana Zimmermanna neogotycki kościół. Kamień węgielny pod jego realizację poświę­cono w 1871 roku, samą zaś świątynię – w 1876 roku. Wiosną 1945 roku, w czasie walk o Wrocław, budowla została całkowicie zniszczona.

W 1911 roku, przy wybudowanym dwa lata wcześniej przy Hohenzollernstrase (ulica Sudecka) kościele pw. św. Jana, utworzono nową parafię ewangelicką. Przejęła ona od parafii Zbawiciela wiernych z Krzyków i Partynic.

Z parafią Zbawiciela związane są następujące nekropolie:

Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska