Nowy cmentarz św. Marii Magdaleny (Neuer Friedhof St. Maria Magdalena)
LOKALIZACJA
Cmentarz zajmował obszar graniczący od zachodu z parcelami przy Lohestrasse (ulica Ślężna), od południa ze → starym cmentarzem Zbawiciela i św. Jana, a od wschodu z Zipser Strasse (ulica Spiska).
HISTORIA NEKROPOLII
Wybór lokalizacji nekropolii, jakby w przedłużeniu starego cmentarza św. Marii Magdaleny, był związany z położoną w tym miejscu – na „Herdain Feldmark” w okolicach Menzelstrasse (ulica Wieczysta) – liczącą około 0,50 hektara parcelą stanowiącą własność parafialną. Została ona zakupiona jeszcze w 1883 roku od Eduarda Fellgiebela. W czerwcu 1892 roku przedstawiciele parafii rozpoczęli pertraktacje w sprawie zakupu gruntów w pobliżu tej półhektarowej działki. Obszar ten był dość ogólnie określony jako teren „od miedzy do miedzy”. Z pewnością chodziło o parcelę bezpośrednio graniczącą ze wspomnianą własnością parafii.
Zgodę na założenie cmentarza wydano 20 września 1893 roku. W tym samym czasie zatwierdzono plany zabudowy na cmentarzu, czyli projekt kaplicy, domu mieszkalnego, stajni oraz ogrodzenia. Planowana zabudowa, zrealizowana po 1896 roku, stanęła po obu stronach wejścia głównego, w przedłużeniu dochodzącej do cmentarza Kirschallee (aleja Wiśniowa). Między budynkami wytyczono szeroki podjazd z zaplanowaną strukturą zieleni. Kaplica cmentarna, wzniesiona według projektu R. Beiera po 1896 roku, była budowlą neogotycką na planie prostokąta, zbudowaną z cegły. Składała się z budynku głównego (właściwa kaplica) i dobudówki (kostnica). Budynek główny miał dwie kondygnacje i był przykryty dachem dwuspadowym. Znajdujące się na osi fasady wejście główne prowadziło przez portal zwieńczony łukiem pełnym, ozdobionym maswerkiem. Jednokondygnacyjną przybudówkę (kostnicę) przykryto również dwuspadowym dachem. W 1937 roku przeprowadzono w kaplicy prace budowlane według projektu Georga Preussa, które polegały na podwyższeniu konstrukcji dachu i dobudowaniu do kostnicy pomieszczenia od strony wejścia bocznego.
We wschodniej części kaplicy wstawiono ołtarz o bogatej historii. Dzieło Paula Rohna, wykonane we współpracy z Martinem Kochem, Johanem Adresem i Nicolausem Steinerem, było zaopatrzone w tablicę, z której wynikało, że ufundowali je Friedrich Chremitz oraz Samuel von Sebisch. Służyło ono w latach 1667–1888 jako główny ołtarz kościoła pw. św. Marii Magdaleny. W końcu XIX wieku, w czasie remontu świątyni, figury centralnej części ołtarza zmagazynowano na → starym cmentarzu św. Marii Magdaleny. Przypomniano sobie o nich w 1937 roku, w czasie wspomnianych prac budowlanych na terenie nowszej nekropolii. Barokowa grupa rzeźbiarska znalazła się po konserwacji w przebudowanej kaplicy. Tworzyło ją przedstawienie Chrystusa na Krzyżu, który u dołu obejmowała płacząca św. Maria Magdalena. Po lewej stronie krucyfiksu ustawiono rzeźbiarski wizerunek św. Jana Ewangelisty, po prawej zaś Matki Boskiej. Rzeźby znajdują się obecnie w kościele pw. św. Marii Magdaleny.
Zrealizowany po 1896 roku dom mieszkalny był dwukondygnacyjną budowlą na planie prostokąta, zbudowaną z cegły i nawiązującą architektonicznie do kaplicy cmentarnej. Usytuowana nieopodal stajnia była obiektem jednokondygnacyjnym o konstrukcji szkieletowej. Ogrodzenie od strony podjazdu zostało wykonane z kutych prostych prętów, ujętych przez czworoboczne ceglane filary zwieńczone hełmami krytymi dachówką lub blachą. Brama główna w typie ogrodzenia była ograniczona dwoma wyższymi filarami. Od strony→ starego cmentarza Zbawiciela i św. Jana wzniesiono pełny mur z cegły.
W 1910 roku firma Lolat Eisenbeton zrealizowała od strony Zipserstr (ulica Spiska) mur z żelbetonu. Jednocześnie zorganizowano w tej części cmentarza nowe wejście. Fragment nekropolii sąsiadujący z Menzelstrasse (ulica Wieczysta) ogrodzono drewnianym płotem, zastąpionym w 1937 roku murem żelbetonowym, podobnym do istniejącego już ogrodzenia przy Zipser Strasse (ulica Spiska). Na terenie nekropolii znajdował się m.in. grobowiec rodziny Oppenheimów (należała do nich kamienica przy placu Solnym 4) oraz nagrobek profesora Christiana Behrensa. Cmentarz został przeznaczony do likwidacji w 1967 roku.
Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska