Stary cmentarz Zbawiciela i św. Jana (Alter Friedhof St. Salvator und St. Johannes)
LOKALIZACJA
Cmentarz graniczył od północy z → nowym cmentarzem św. Marii Magdaleny, od wschodu z Zipser Strasse (ulica Spiska), a od zachodu był połączony drogą dojazdową z Lohestrasse (ulica Ślężna).
HISTORIA NEKROPOLII
Pertraktacje w sprawie założenia cmentarza trwały od 1874 roku. Przedstawiciele parafii Zbawiciela, wrocławskiego magistratu oraz Śląskiego Konsystorza Ewangelickiego uzgodnili ostatecznie zakup gruntów na terenie osiedla Gaj (Herdain). Kupno parceli miało być finansowane częściowo z kasy parafii Zbawiciela, częściowo zaś z pożyczki uzyskanej od magistratu. W 1887 roku kupiono ziemię od Johanna Gottlieba Rippina, a rok później dokonano podobnej transakcji z Robertem Wandlem. W okresie od 17 października do 19 grudnia 1890 roku dokupiono dziesięć działek o ogólnej powierzchni 4,38 hektara. Pozyskany w ten sposób teren został ogrodzony w październiku 1892 roku częściowo murem, częściowo siatką. Nekropolię otwarto w listopadzie 1892 roku. W tym też roku w centrum cmentarza wzniesiono kaplicę cmentarną projektu architekta Blümmera. Był to oktagonalny, dwukondygnacyjny budynek z ośmiopołaciowym dachem zwieńczonym sygnaturką. Inne wybudowane w tym czasie obiekty – dom inspektora cmentarza i magazyn pomocniczy – usytuowano przy wejściu głównym od strony Lohestrasse (ulica Ślężna). W 1900 roku zakład budowlany Otto Kessla zrealizował jednokondygnacyjny budynek gospodarczy z jednospadowym dachem.
W 1911 roku, w związku z utworzeniem parafii św. Jana, pojawiła się dwuczłonowa nazwa cmentarza – St. Salvator und St. Johannes (Zbawiciela i św. Jana). W latach 20. XX wieku obszar nekropolii był podzielony na 25 pól. Dominowały nagrobki neoklasycystyczne i neogotyckie oraz takie, w których nie można było dostrzec cech żadnego stylu. Nekropolia została przeznaczona do likwidacji w 1967 roku.
Tekst: dr Marek Burak
Opracowanie: Kamilla Jasińska